Η μέχρι σήμερα ανασκαφική έρευνα επί της λοφοειδούς απόληξης στη θάλασσα, άκρα Σούδας, στους Πέρα Γαληνούς δε μας επιτρέπει ακόμη να διακρίνουμε καθαρά το είδος της εγκατάστασης στη θέση αυτή. Η εγκατάσταση δημι­ουργήθηκε μάλλον στη ΜΜΙΙΒ και διήρκησε μέχρι το τέλος της ΜΜΙΙΙ.

Ο μινωικός οικισμός εκτείνεται στους δύο λόφους που ελέγχουν την είσοδο του όρμου. Η έρευνα έφερε στο φως κτίρια που, όπως φαίνεται από τη μέχρι τώρα μελέτη της κερα­μικής, οικοδομήθηκαν κατά την ΜΜΙΙΒ περίοδο και καταστράφηκαν, μάλλον από σεισμό, κατά την πρώιμη ΜΜΙΙΙ. Τα κτίρια ήταν χτισμένα από φυλλίτη σχιστόλιθο που αφθονεί στην περιοχή και διέθεταν έναν τουλάχιστον όροφο με δωμάτια επιμελώς στρωμένα με πλάκες. Οι τοίχοι, μερικοί από τους οποίους σώζονται στο εντυπωσιακό ύψος των δύο μέτρων, ήταν επιχρισμένοι με κονίαμα και διακοσμημένοι με σχέδια που μιμούνταν ορθομαρμαρώσεις και ξεστή τοιχοποιία. Οι λίθινες σκάλες και τα λίθινα ή χωμάτινα θρανία που ήταν επιχρισμένα με κονίαμα, αποτελούν άλλα χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά στοι­χεία. Ένα από τα δωμάτια (αρ. 3), λόγω της αρχιτεκτονικής του συνάφειας με τις γνω­στές δεξαμενές καθαρμών, ταυτίστηκε με άδυτο, δεδομένης της απουσίας ανοίγματος. Η έρευνα διαπίστωσε αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις στο κτίριο, όπως ανοίγματα που κλείστη­καν με πλίνθινο ή λίθινο τοίχο. Νέοι τοίχοι χτίστηκαν δίπλα στους παλαιούς, πιθανόν για να αλλάξει η λειτουργία κάποιων χώρων του.

Από τα κινητά ευρήματα αξίζει να μνημονευθούν οι λίθινες τράπεζες προσφορών και τα άλλα λίθινα αγγεία που παραπέμπουν στο θρησκευτικό χαρακτήρα του χώρου όπου εντο­πίστηκαν. Κεραμική βρέθηκε άφθονη σε ορισμένους μόνο χώρους.

Ο λιμενικός οικισμός στους Πέρα Γαληνούς φαίνεται ότι αποτελούσε έναν κρίκο της αλυ­σίδας των λιμενικών σταθμών που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των μεγάλων μινωικών κέ­ντρων της ενδοχώρας. Η έντονη κλίση των τοίχων του κτιρίου από Β προς Ν αναμφίβολα παραπέμπει σε σεισμική καταστροφή που ήταν και η αιτία της καταστροφής και εγκατάλει­ψης του οικισμού κατά την ΜΜΙΙΙ περίοδο.

Οι διάφορες αρχιτεκτονικές δομές, όπως αποκαλύπτονται, καθώς και το είδος των κι­νητών ευρημάτων δηλώνουν με σαφήνεια ότι η εγκατάσταση καταστράφηκε από έναν ισχυρό σεισμό. Η σεισμική δόνηση που ισοπέδωσε κυριολεκτικά τον οικισμό συνέβη όταν αυτός είχε ήδη εγκαταληφθεί από τους κατοίκους του που, φεύγοντας, διέσωσαν όποιο πολύτιμο αγαθό μπορούσαν να πάρουν μαζί τους. Είχε επομένως προηγηθεί έντονη προ-σεισμική δραστηριότητα, της οποίας οι ενδείξεις ή τα αποτελέσματα εξανάγκασαν τους κα­τοίκους να εγκαταλείψουν μια για πάντα το χώρο.

Η περιοχή των Πέρα Γαληνών ξανακατοικήθηκε στα νεότερα μεσαιωνικά χρόνια.

Η μη επανακατοίκηση επί του λόφου της Σούδας όπου βρισκόταν η κύρια μεσομινωϊκή εγκατά­σταση αποτέλεσε συγχρόνως ευχάριστο και δυσάρεστο αρχαιολογικό γεγονός.

 Ευχάριστο, διότι οι διάφορες κατασκευές δεν υπέστησαν άλλες αλλοιώσεις από ισοπεδώσεις και ανοι­κοδομήσεις. Το γεγονός αυτό σε σχέση με το επικλινές έδαφος στο οποίο είχε αναπτυχθεί το μεγαλύτερο μέρος της οικοδομικής δραστηριότητας, είχε ως συνέπεια την καλή έως άριστη, για την αρχαιολογική πραγματικότητα, διατήρηση των υπόγειων ή ισόγειων λιθό­κτιστων κατασκευών, μιας και οι τοίχοι ορισμένων κτιρίων σώζονται μέχρι το ύψος της στέγης. Δυσάρεστο, διότι η μη επανακατοίκηση ενός τόσο, καθώς φαίνεται, αξιόλογου σε μέγεθος και σε οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα οικισμού θέτει ένα δυσεπίλυτο αρχαιολογικο-ιστορικό και / ή γεωλογικό ερώτημα.

ΕΛΕΝΗ ΜΠΑΝΟΥ, ΕΛΕΝΗ ΤΣΙΒΙΛΙΚΑ, ΝΙΚΗΤΑΣ ΛΙΑΝΕΡΗΣ Μινωικός παράλιος οικισμός στους Πέρα Γαληνούς Ρεθύμνου

ΝΙΚΗΤΑΣ ΛΙΑΝΕΡΗΣ, ΕΛΕΝΗ ΜΠΑΝΟΥ, ΕΛΕΝΗ ΤΣΙΒΙΛΙΚΑ

Πέρα Γαληνοί: εγκατάσταση και φυσικό περιβάλλον, κατα­στροφή και εγκατάλειψη