Oι Νερόμυλοι του Μυλοποτάμου
Η πληθώρα των νερόμυλων, που υπήρχαν στον ποταμό Αυλοπόταμο (αρχικά Οάξης), έδωσαν το νέο όνομα Μυλοπόταμος, απ' όπου η ονομασία της επαρχίας.
Ύστερα από μια πρόχειρη καταγραφή των νερόμυλων που λειτουργούσαν κυρίως από τα νερά των χειμάρωντου Γεροποτάμου προέκυψε ότι ο αριθμός τους ανέρχεται σε 37.
Στην Αξό λειτουργούσαν του Μανιά ο μύλος και του Χοχλιδιού. Στο Βενί λειτουργούσαν επτά νερόμυλοι.
Στο Δισκούρι υπήρχαν δύο. Στο Μούση τέσσερις, των Χατζάκηδων, των Ξενάκηδων, των Κορ-νάρηδων και των Ρισσάκηδων.
Στην Επισκοπή και του Δαμαβόλου υπήρχαν δύο μύλοι. Στην
Καλανταρέ λειτουργούσαν πέντε μύλοι, ο Γιακουμιανός, των Πετρογιάννηδων, των Μπαντου-βάδων, των Περακάκηδων και των Χουρδάκηδων.
Κοντά στο Πέραμα λειτουργούσαν τέσσερις
μύλοι, των Μπυράκηδων, των Μπανταλήδων, ο Οξουζανιώτης, των Δαφνομήληδων και των Γαζανήδων.
Στο Χουμέρι λειτουργούσαν πέντε, του Περαντωνάκη, των Διαλεχτήδων, του Σπα-νουδάκη, του Πετράκη και του Λέμερη.
Στην περιοχή του Ρούμελη λειτουργούσαν τρεις μύλοι, ο Μπαριώτης, ο Γεροντόμυλος και του Κατσιρίδη.
Στην περιοχή των Μαργαριτών υπήρχαν
δύο μύλοι, από τους οποίους εκείνος του Τζεβροπέτρο μέχρι το 1955. Στους Ασυρώτους (Κρυονέρι) υπήρχε ένας νερόμυλος.
Στην ευρύτερη περιοχή του Μυλοποτάμου λειτουργούσαν κι άλλοι νερόμυλοι όπως στο Μπαλί, στη Σκαλέτα, στις Σίσσες και αλλού.
Πολλοί από αυτούς τους νερόμυλους είχαν κατασκευαστεί κατά το τέλος της βυζαντινής εποχής αλλά και επί βενετοκρατίας και τουρκοκρατίας καλύπτοντας τις ανάγκες της λεκάνης του Γεροποτάμου.
Τι θ’ απογίνουν όμως οι εναπομείναντες νερόμυλοι που γκρεμίζονται κάθε μέρα; Έχουμε υποχρέωση να τους προστατεύσουμε. Είναι κι αυτοί ένα κομμάτι από την παράδοση μας. Είναι η λαϊκή κληρονομιά που μας άφησαν οι προγονοί μας.
ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΔΑΦΕΡΜΟΣ