Βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του Ψηλορείτη και σε υψόμετρο 460 μ.

Αναφέρεται το 1577 από τον Fr. Barozzi (P28r) ως S(an)to Mama, από τον Καστροφύλακα (K177), το 1583, ως S.Mama με 114κάτ. Και από το Βασιλικάτα(Μνημεία Κρητ. Ιστ. V, σ. 131) S. Mama το 1630.

Στην τούρκικη απογραφή του 1671 αναφέρεται Ayo Mama με 61 χαράτσα. (Ν. Σταυρινίδη, Μεταφράσεις B', σ. 129).

To 1881 αναφέρεται στο δήμο Αβδανιτών με 215 Χριστιανούς κατοίκους και το 1900 ανήκει στον ίδιο δήμο με 295 κατ.

To 1928 αποτελεί δική του κοινότητα με τους οικισμούς Αβδελά, Αργουλιό και Καστρί και με 260 κατ., το 1940 με2 65, το 1951 με 296, το 1961 με 236, το 1971 με 235 κατ. και το 1981 με 230.

Το όνομα του χωριού προέρχεται από το όνομα του Αγίου Μάμαντος, Αγίου από την Καππαδοκία της Μ. Ασίας, ο οποίος θεωρείται ο προστάτης των ζώων και επειδή το χωριό είναι ορεινό και οι κάτοικοι του ζουν από την κτηνοτροφία, έδωσαν το όνομα του Αγίου στο χωριό τους.

Το χωριό πρωτοκτίστηκε κατά το 13ο αιώνα. Πάντως ξέρουμε ότι το 1433 οι Βενετοί είχαν κτίσει το χωριό Αργαλιό, όπου εκεί ήταν παλιά το χωριό του Αγίου Μάμαντος. Οι παλιότερες οικογένειες είναι οι Αλεφαντινοί, Αρχοντάκηδες, Ρουσσάκηδες, Ζουρίδες, Σαρρήδες, Ομαλλιανάκηδες και Βασσάληδες. Οι κάτοικοι εκτός από την κτηνοτροφία ασχολούνται και με τη γεωργία, παράγουν λάδι, χαρούπια και κηπευτικά.

Κατοικοι του χωριού έδωσαν το παρόν σε όλους τους αγώνες του Έθνους. Από την Κρητική Επανάσταση , το Μικρασιατικό Πόλεμο και το έπος του 40. Στις 4 και 5 Σεπτέμβρη του 1943 οι Γερμανοί εκτέλεσαν,  στην περιοχή Γουρουνόλακος, στα όρια των χωριών Λιβάδια και Ζωνιανά, τριαντατρείς κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, εκ των οποίων 23 κατάγονταν απ' τον οικισμό Αβδελά και εφτά από το χωριό Άγιος Μάμας.  

Στο χωριό υπάρχουν και οι εξής εκκλησίες: του Αγίου Μάμαντος,  του  Ευαγγελισμού της Παναγίας, του Αγίου Γεωργίου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία κάηκε από τους Τούρκους και από τότε έχει μείνει έτσι, χωρίς να έχει αναστυλωθεί. Ψηλά στα Αγιομαμίτικα Όρη υπάρχει το ξωκλήσι του Τιμίου Σταυρού και τελεί υπό ανέγερσιν το ξωκλήσσι του Αγίου Ιωάννη του Ρώσσου.

Η Μονή Αγίας Ειρήνης, ήταν ανδρική και είχε 7 μοναχούς. Δίπλα στη μονή υπήρχε ένα Τουρκοχώρι που λεγόταν Αβδανίτες. Οι μοναχοί σκότωναν έναν- έναν τους Τούρκους του χωριού, και μάλιστα ένα Τούρκο τον έκτισαν σε ένα τοίχο. Οι Τούρκοι αντιλήφθηκαν τις ενέργειες των μοναχών, τους συνέλαβαν και τους βασάνισαν. Ένας από τους μοναχούς όμως δεν άντεξε τα βασανιστήρια και πρόδωσε τις πράξεις των μοναχών. Έτσι, οι Τούρκοι τους σκότωσαν όλους  και τον προδότη τον σούβλισαν. Στα τείχη του  μοναστηριού έχουν σωθεί πολεμίστρες. Κατά πάσα πιθανότητα οι μοναχοί αυτοί ανήκαν στη Μονή Δισκουρίου.

Στο χωριό διατηρείται η παράδοση των ωραίων υφαντών, καθώς και ο παραδοσιακός κρητικός γάμος, με την ανταλλαγή μαντινάδων και την παραλαβή της νύφης από το σπίτι της από το γαμπρό και τον παπά. 

Στα Αγιομαμίτικα Όρη υπάρχουν τα Φαράγγια του Ατζιλακιά και πλήθος ανεξερεύνητων σπηλαίων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους Κυριότερα σπήλαια είναι στου Περιστερέ , στα Διπλοτάφια, στο Ταφρί , στη Στολίστρα, στη Λάμια και στου "Αρναούτη", που ονομάστηκε έτσι γιατί εκεί είχε σκοτωθεί ένας Τούρκος. Μεταξύ Αγίου Μάμα και του οικισμού Καστρί υπάρχει το Φαράγγι του Κούκουμου όπου βρίσκεται του "Δράκου ο Σπήλιος", απ' τον  οποίο  "οι κάτοικοι φοβούνται να περάσουν τη νύχτα" σύμφωνα με τους θρύλους της περιοχής.

Το χωριό Άγιος Μάμας είναι η έδρα του Δημοτικού Διαμερίσματος, της Ενορίας Αγίου Μάμα και δραστηριοποιείται Πολιτιστικός Σύλλογος και Γεωργικός Πιστωτικός Συναιτερισμός. Επίσης το χωριό από το 1995 έχει αδερφοποιηθεί με τον Άγιο Μάμα Χαλκιδικής, τον Άγιο Μάμα Λεμεσσού Κύπρου και τους Τρούλους Λάρνακος. Στα πλαίσια της αδερφοποίησης πραγματοποιούνται κάθε δύο χρόνια, εναλλάξ σε κάθε χωριό, Πανελλήνιο Συνέδριο Αγιομαμιτών Ελλάδος-Κύπρου, καθώς και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. 

Στο χωριό έχουν καθιερωθεί διάφορες εκδηλώσεις όπως "η Πανήγυρη", εορτή του Αγίου Μάμα, κάθε 1 και 2 του Σεπτέμβρη. και η "Μέρα Μιτάτου", σε παραδοσιακό μιτάτο στα Αγιομαμίτικα Όρη, στα μέσα Ιουνίου κάθε έτους.